Skip to main content

Rynek funduszy inwestycyjnych w Polsce

Jest to pierwsza na polskim rynku wydawniczym pozycja poświęcona w całości rynkowi funduszy inwestycyjnych w Polsce. Przedstawione zostały w niej w niej aspekty prawne, rozwój instytucjonalny, rozwój jakościowy (w tym technologiczny), rozwój ilościowy oraz znaczenie funduszy na polskim rynku finansowym i w gospodarce. Zaprezentowano także zagadnienia istotne przy inwestowaniu w fundusze – ich wyniki inwestycyjne (w tym efektywność funduszy), powtarzalność wyników oraz koszty związane z uczestnictwem w funduszach.

Książka powinna zainteresować wiele grup czytelników. Jest ona adresowana jednak nie tylko do osób zawodowo z tym rynkiem związanych (tj. pracowników TFI i innych podmiotów zaangażowanych w sprawne funkcjonowanie funduszy), profesjonalnie się nim zajmujących (np. przedstawicieli mediów, firm doradczych i analitycznych, kancelarii prawnych czy osoby prowadzące blogi o tematyce finansowej) oraz środowiska akademickiego i studentów. Powinna trafić również do wszystkich, którzy już inwestują w tytuły uczestnictwa funduszy lub noszą się z takim zamiarem i chcieliby poznać zarówno ponad 25-letnią historię jego rozwoju, jak też stan obecny.

Książka obejmuje sześć rozdziałów.

Rozdział pierwszy zawiera charakterystykę najistotniejszych zmian prawnych, jakie dotyczyły instytucji wspólnego inwestowania – najpierw funduszy powierniczych, a następnie funduszy inwestycyjnych (w tym alternatywnych funduszy inwestycyjnych) – w latach 1991–2017. Jest on podzielony na siedem podrozdziałów, w ramach których zostały opisane kluczowe regulacje bezpośrednio lub pośrednio określające reguły funkcjonowania ww. podmiotów i ich zmiany. Kryterium ich wyróżnienia była data wejścia w życie nowych aktów prawnych, wyznaczających podstawowe zasady działania funduszy bądź ich ważniejszych nowelizacji: począwszy od Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych z marca 1991 roku aż po ustawę o zmianie ustawy o funduszach inwestycyjnych oraz niektórych innych ustaw, uchwaloną przez parlament w marcu 2016 roku. Warto podkreślić, że począwszy od ustawy o funduszach inwestycyjnych z maja 2004 roku wszystkie kolejne istotne nowelizacje polskiego prawa dotyczącego funduszy miały za zadanie implementację do krajowego porządku prawnego nowych lub nowelizowanych dyrektyw unijnych i/lub rozporządzeń, które zostały także krótko omówione w tym rozdziale. W ramach każdego z podrozdziałów scharakteryzowane zostały również wybrane, najważniejsze ustawy, które zaczęły obowiązywać w danym okresie, odnoszące się pośrednio (lecz w istotny sposób) do funduszy. Opisanych zostało w ten sposób kilkadziesiąt ustaw, w szczególności ustawy określające zasady funkcjonowania rynku kapitałowego w Polsce oraz ustawy „podatkowe”. Ponadto w uzasadnionych przypadkach zostały wymienione i krótko opisane zmiany dotyczące funduszy, wynikające z aktów wykonawczych.

Drugi rozdział poświęcony został dotychczasowemu rozwojowi instytucjonalnemu rynku funduszy inwestycyjnych. Uwaga skupiona została przede wszystkim na podmiotach, które są bezpośrednio zaangażowane w funkcjonowanie funduszy inwestycyjnych, zwłaszcza zaś na podmiotach zarządzających funduszami inwestycyjnymi (w tym alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi). Towarzystwa funduszy inwestycyjnych (wcześniej – towarzystwa funduszy powierniczych) – jako główne organy funduszy, reprezentujące je w stosunkach z osobami trzecimi – są bez wątpienia kluczowymi podmiotami w strukturze instytucjonalnej rynku funduszy w Polsce, stąd też zasadnicza część tego rozdziału im właśnie została poświęcona. Znalazły się w niej: analiza najważniejszych regulacji prawnych, odnoszących się do TFI (a także spółek zarządzających alternatywnymi spółkami inwestycyjnymi jako jednej z form alternatywnego funduszu inwestycyjnego), omówienie wszystkich 80 towarzystw, które otrzymały zgodę organu nadzoru na zarządzanie funduszami w latach 1992–2017 (niektóre z nich już nie działają), opis współpracy TFI z innymi podmiotami (m.in. z bankami, firmami ubezpieczeniowymi i przedsiębiorstwami niefinansowymi) oraz analiza sytuacji finansowej i wyników finansowych towarzystw w latach 2000–2017. W drugiej części rozdziału scharakteryzowane zostały (przede wszystkim pod kątem zmieniających się uregulowań prawnych) pozostałe najważniejsze instytucje rynku funduszy inwestycyjnych – spółki asset management, depozytariusze, agenci transferowi oraz podmioty pośredniczące w zbywaniu tytułów uczestnictwa funduszy. Nie zabrakło również analizy zmian prawnych i instytucjonalnych w obszarze nadzoru nad funduszami i ww. podmiotami, działalności izb samorządowych branży funduszy inwestycyjnych (Stowarzyszenia Funduszy Inwestycyjnych w Polsce oraz Izby Zarządzających Funduszami i Aktywami), a także krótkiej charakterystyki innych wybranych podmiotów, zaangażowanych w działalność funduszy i zarządzających nimi towarzystw.

W trzecim rozdziale główny nacisk położony został na rozwój jakościowy rynku funduszy inwestycyjnych. W pierwszej kolejności zaprezentowana została ewolucja oferty produktowej TFI – zarówno w kontekście polityki inwestycyjnej funduszy i metod zarządzania portfelem (głównymi inicjatorami nowych funduszy były w tym przypadku same towarzystwa), jak też w aspekcie konstrukcji prawnych (będących z reguły konsekwencją wprowadzanych zmian prawnych) oraz innych produktów i usług. Następnie opisane zostały produkty i usługi oferowane przez TFI w ramach systemu emerytalnego – trzeciofilarowe (grupowe – PPE i indywidualne – IKE i IKZE) oraz pozostałe (np. plany systematycznego oszczędzania). W charakterystykę rozwoju jakościowego rynku funduszy inwestycyjnych wpisują się również pozostałe części trzeciego rozdziału – analiza zmian w wizerunku funduszy w polskim społeczeństwie i podejmowanych działań służących jego poprawie, opis wybranych działań instytucjonalnych i prawnych na rzecz ochrony interesów uczestników funduszy oraz analiza wpływu postępu technologicznego na rozwój rynku funduszy (w obszarze komunikacji i sprzedaży, oferty funduszy, narzędzi dla inwestorów oraz FinTechu i RegTechu).

Czwarty rozdział obejmuje analizę zmian ilościowych na rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce. Rozpoczyna się on od analizy liczebności funduszy w latach 1992–2017 ogółem i w podziale na ich główne rodzaje (głównie FIO, SFIO i FIZ). W dalszej jego części znalazły się informacje na temat zmian liczby uczestników funduszy inwestycyjnych oraz struktury posiadaczy jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych (ze względu na kraj pochodzenia oraz typ podmiotu – w przypadku instytucji). Kolejnym elementem poddanym analizie była wartość aktywów netto (WAN), zarządzanych przez fundusze na przestrzeni minionych ponad 25 lat. Oprócz prześledzenia zmian WAN i czynników je determinujących zbadane zostały m.in. zmiany struktury WAN całego rynku według rodzajów funduszy oraz ich typów (prowadzonej polityki inwestycyjnej). Dokonana została również dekompozycja zmian aktywów funduszy (pod kątem wpływu na te zmiany salda wpłat i wypłat oraz wyniku z operacji) i analiza zmian stopnia koncentracji rynku (mierzonej WAN). Następnie uwaga została poświęcona przepływom netto kapitału do i z funduszy oraz ich determinantom, z uwzględnieniem rodzaju funduszy, typu funduszy i poziomu ich ryzyka inwestycyjnego. Na zakończenie rozdziału przeanalizowana została struktura lokat funduszy inwestycyjnych (ogółem i w podziale na rodzaje funduszy) oraz omówione zostały zmiany w stopniu dywersyfikacji portfeli inwestycyjnych wybranych funduszy.

Przedmiotem rozważań w rozdziale piątym są najważniejsze czynniki mikroekonomiczne, które wpływały na dotychczasowy rozwój rynku funduszy w Polsce. W kontekście wyników inwestycyjnych, na podstawie szerokich studiów literaturowych, zaprezentowane zostały wyniki ponad stu badań naukowych z lat 1997–2017, odnoszące się do: efektywności funduszy (badania uwzględniające zarówno klasyczne, jak i nowoczesne miary), zdolności zarządzających do selekcji instrumentów finansowych (mikroprzewidywanie), umiejętności identyfikacji trendów rynkowych przez zarządzających (makroprzewidywanie) oraz powtarzalności (persystencji) wyników inwestycyjnych. W celu lepszego zrozumienia i możliwości interpretacji zaprezentowanych wyników przedstawiono również syntetyczne opisy najważniejszych miar i metod badawczych, którymi posługiwali się autorzy tychże badań. Uzupełnieniem tej części rozdziału jest własna analiza, zawierająca wybrane dane dotyczące stóp zwrotu funduszy, w szczególności FIO i SFIO, oraz najważniejszych typów funduszy. Na zakończenie scharakteryzowane zostały podstawowe rodzaje kosztów związanych z uczestnictwem w funduszach inwestycyjnych (w podziale na bezpośrednie i pośrednie) oraz zmiany, jakie następowały w wysokości stawek wybranych kategorii kosztów w minionych latach i ich determinanty. Ponadto zaprezentowano wyniki dotychczasowych badań krajowych autorów w tym zakresie oraz raporty instytucji i podmiotów międzynarodowych (Komisji Europejskiej i Morningstara), dotyczące m.in. kosztów inwestowania w polskie fundusze.

Szósty rozdział niejako podsumowuje ponad 25 lat obecności instytucji wspólnego inwestowania w Polsce z perspektywy rynku finansowego w naszym kraju i polskiej gospodarki. Obejmuje on dwie części. W pierwszej wskazana została rola funduszy inwestycyjnych i TFI na całym rynku finansowym na tle innych instytucji finansowych (w ujęciu wartościowym i ilościowym) oraz w poszczególnych jego segmentach – na rynku instrumentów dłużnych (skarbowych i nieskarbowych), udziałowych i tytułów uczestnictwa instytucji wspólnego inwestowania. Odrębnej analizie poddany został rynek certyfikatów inwestycyjnych funduszy zamkniętych, notowanych na GPW w Warszawie. W drugiej części rozdziału zaprezentowane zostało – zarówno na podstawie własnych analiz, jak i badań innych autorów – znaczenie funduszy inwestycyjnych w gospodarce Polski. W tym kontekście najwięcej uwagi poświęcono roli funduszy w systemie emerytalnym (w szczególności w III filarze), w strukturze oszczędności gospodarstw domowych, w wybranych sektorach gospodarki (w tym w sektorze nieruchomości, na rynku wierzytelności, w sektorze infrastrukturalnym) oraz funkcji, jaką pełnią w ramach zarządzania finansami przez jednostki samorządu terytorialnego.

Ze spisem treści książki można się zapoznać poniżej.

Wstęp do książki znajduje się w poniższym pliku

Książka jest dostępna m.in. na stronie księgarni Wydawnictwa Difin (http://ksiegarnia.difin.pl/index.php?route=product/product&product_id=3763) oraz na stronie księgarni Maklerska.pl (https://maklerska.pl/ksiegarnia/rynek-funduszy-inwestycyjnych-w-polsce/)