Skip to main content

Historia

Pierwsza próba utworzenia funduszu ETF (exchange-traded fund) miała miejsce w Stanach Zjednoczonych w 1989 roku, kiedy to w obrocie na giełdach American Stock Exchange (AMEX) i Philadelphia Stock Exchange (PHLX) znalazły się tzw. Index Participation Shares (IPS), których celem było replikowanie wyników indeksu S&P 500. Wskutek przeszkód prawnych nie zdobyły one jednak popularności wśród inwestorów

Pierwszy fundusz typu ETF uruchomiono w 1990 r. w Kanadzie – 9 marca na giełdzie w Toronto (Toronto Stock Exchange) pojawił się instrument finansowy pod nazwą TIPs (Toronto Index Participation Units), który pozwalał inwestorom partycypować we wzroście wartości indeksu TSE 35 Composite Index. Pięć lat później – we wrześniu 1995 r. – na tej samej giełdzie zadebiutował HIPs (Hundred Index Participation Units) naśladujący zachowanie indeksu Toronto 100 Index.

Rynkiem który zainicjował rozwój funduszy ETF w skali globalnej w pierwszej połowie lat 90-tych okazał się rynek amerykański. 29 stycznia 1993 r. na giełdę AMEX został wprowadzony pierwszy na rynku amerykańskim fundusz tego typu – Standard & Poor`s Depositary Receipts (obecnie – SPDR S&P 500 ETF Trust). Po jego uruchomieniu w kolejnych latach na amerykańskich parkietach pojawiły się następne instrumenty finansowe tego typu – wśród nich warto przede wszystkim wymienić:

  • Middies (MidCap SPDR – obecnie funkcjonujący jako SPDR S&P MidCap 400 ETF) replikujący wyniki indeksu S&P MidCap 400, uruchomiony przez Bank of New York w maju 1995 r.,
  • WEBS (17 funduszy World Equity Benchmark Shares – obecnie funkcjonują one jako fundusze ETF z serii iShares MSCI Index Funds) – odzwierciedlają one stopy zwrotu indeksów akcyjnych rynków zagranicznych, uruchomione przez Morgan Stanley, Barclays Global Investors i Amex w 1996 r,
  • Diamonds (obecnie funkcjonujący jako SPDR Dow Jones Industrial Average ETF) – fundusz odwzorowujący stopę zwrotu indeksu Dow Jones Industrial Average, utworzony przez SSgA we współpracy z Amex w styczniu 1998 r.,
  • Sector SPDRs – dziewięć funduszy naśladujących zachowanie indeksów sektorowych (zgodnie z klasyfikacją GICS) obejmujących spółki wchodzące w skład indeksu S&P 500, utworzonych przez SSgA i Merrill Lynch w grudniu 1998 r.
  • Cubes (NASDAQ-100 Index Tracking Stock – obecnie funkcjonujący jako Invesco QQQ Trust) – fundusz odzwierciedlający stopę zwrotu indeksu NASDAQ-100, utworzony przez Bank of New York w marcu 1999 r.

Amerykańskie instytucje finansowe niewątpliwie w największym stopniu przyczyniły się do rozwoju funduszy ETF, w szczególności w pierwszych latach funkcjonowania tego segmentu rynku kapitałowego. Z czasem jednak fundusze ETF zaczęły być tworzone i wprowadzane na giełdy papierów wartościowych na innych kontynentach. Na kontynencie azjatyckim pierwsze ETF-y pojawiły się w 1999 r. – miało to miejsce na giełdzie w Hongkongu (Hong Kong Stock Exchange – SEHK). W kwietniu 2000 roku, niemal równocześnie, fundusze ETF zadebiutowały w Europie – 11 kwietnia na giełdzie we Frankfurcie (fundusze iShares DJ EURO STOXX 50 i iShares DJ STOXX 50), a 28 kwietnia na giełdzie w Londynie (iShares FTSE 100). W regionie Pacyfiku dwoma pierwszymi funduszami ETF, których pierwsze notowanie miało miejsce na giełdzie w Sydney (Australian Securities Exchange – ASX) 27 sierpnia 2001 r., były SPDR S&P/ASX 50 Fund i SPDR S&P /ASX 200 Fund. W tym samym roku pierwszy fundusz ETF pojawił się także na giełdzie w regionie Bliskiego Wschodu i Afryki. Natomiast 16 kwietnia 2002 r. fundusz NAFTRAC zarządzany przez Nacional Financiera (od maja 2009 r. funkcjonujący jako iShares NAFTRAC i zarządzany przez BlackRock), jako pierwszy ETF w Ameryce Łacińskiej, zadebiutował na giełdzie w Meksyku (Bolsa Mexicana de Valores – BMV).

W końcu lat 90. XX wielu oraz w pierwszej dekadzie XXI wieku (w szczególności w pierwszej jej połowie), na rynek zaczęły być wprowadzane ETF-y odwzorowujące indeksy obejmujące inne segmenty rynku akcji oraz inne klasy aktywów. Ciekawsze instrumenty tego typu prezentuje poniższa tabela.

Rodzaj funduszu ETF Data (miejsce) wprowadzenia na rynek
Akcyjny fundusz ETF rynków wschodzących Marzec 1996 r.
Globalny akcyjny fundusz ETF Sierpień 1997 r. (Nowa Zelandia)
Sektorowy akcyjny fundusz ETF Grudzień 1998 r. (Stany Zjednoczone)
Fundamentalnie ważony akcyjny fundusz ETF Maj 2000 r.
Nieruchomościowy fundusz ETF Czerwiec 2000 r. (Stany Zjednoczone)
Dłużny fundusz ETF Listopad 2000 r. (Kanada)
Towarowy fundusz ETF Marzec 2001 r. (Kanada)
Akcyjny fundusz ETF spółek dywidendowych Listopad 2003 r.
Lewarowany fundusz ETF Luty 2005 r. (Szwecja)
Lewarowany odwrotny fundusz ETF Luty 2005 r. (Szwecja)
Odwrotny fundusz ETF Czerwiec 2006 r. (Stany Zjednoczone)
Fundusz ETF private equity Październik 2006 r.
Infrastrukturalny fundusz ETF Styczeń 2007 r.
Fundusz ETF zgodny z szariatem Styczeń 2007 r.