Ministerstwo Finansów opublikowało projekt rozporządzenia w sprawie maksymalnego wynagrodzenia TFI za zarządzanie funduszami

24 sierpnia 2018 r. Ministerstwo Finansów opublikowało projekt (datowany na 13 sierpnia) rozporządzenia w sprawie maksymalnej wysokości wynagrodzenia stałego towarzystwa za zarządzanie funduszem inwestycyjnym otwartym lub specjalistycznym funduszem inwestycyjnym otwartym.

Wbrew wcześniejszym informacjom (patrz tutaj) od 2022 r. maksymalna wysokość wynagrodzenia stałego towarzystwa za zarządzanie funduszem została ustalona na poziomie 2% średniej wartości aktywów netto funduszu w skali roku (we wcześniejszym projekcie było to 3%). Proces dochodzenia do tej stawki będzie następujący:

• od 1 stycznia 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. maksymalna wysokość wynagrodzenia stałego towarzystwa za zarządzanie funduszem nie może być wyższa niż 3,5% średniej wartości aktywów netto funduszu w skali roku;

• od 1 stycznia 2020 r. do 31 grudnia 2020 r. maksymalna wysokość wynagrodzenia stałego towarzystwa za zarządzanie funduszem nie może być wyższa niż 3% średniej wartości aktywów netto funduszu w skali roku;

• od 1 stycznia 2021 r. do 31 grudnia 2021 r. maksymalna wysokość wynagrodzenia stałego towarzystwa za zarządzanie funduszem nie może być wyższa niż 2,5% średniej wartości aktywów netto funduszu w skali roku.

W uzasadnieniu do projektu rozporządzenia można przeczytać m.in.:

„Polski rynek funduszy inwestycyjnych charakteryzuje się relatywnie wysokim udziałem bankowych kanałów dystrybucji jednostek uczestnictwa, która zakłada pozyskiwanie uczestników funduszy w drodze nawiązywania bezpośredniego kontaktu z klientami. Kanały te cechuje wysoki stopień koncentracji przez co poziom kosztów ponoszonych przez inwestorów w związku z lokowaniem środków w fundusze inwestycyjne, od lat utrzymuje się na relatywnie wysokim poziomie. Dominującą pozycję wśród kosztów związanych z lokowaniem środków w funduszach inwestycyjnych, determinującą wysoki, całkowity poziom kosztów ponoszonych przez inwestorów, w efekcie ograniczającą istotnie stopę zwrotu, stanowi wynagrodzenie za zarządzanie funduszem, z którego następnie są wynagradzani dystrybutorzy. Dla przykładu w 2016 r., w przypadku ok. 89% funduszy, towarzystwa przekazywały kwoty odpowiadające części wynagrodzenia stałego za zarządzanie na rzecz dystrybutorów. Wyrażona procentowo kwota wynagrodzenia stałego za zarządzanie funduszem, która była przekazywana przez towarzystwo na rzecz dystrybutorów, wynosiła średnio od 50% do 100% wartości wynagrodzenia pobieranego przez towarzystwa.

Analiza porównawcza obserwowanych na polskim rynku stawek wynagrodzenia stałego za zarządzanie oraz poziomu opłat obciążających fundusze inwestycyjne w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz państwach należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego prowadzi do wniosku, że występujące na krajowym rynku funduszy inwestycyjnych stawki wynagrodzenia za zarządzanie funduszami są znacząco wyższe od stawek stosowanych w państwach UE i EOG, w przypadku których średnia arytmetyczna stawek opłat bieżących w funduszach zagranicznych wynosiła 1,05%.

W przypadku funduszy akcyjnych średnia stawka opłat bieżących w poszczególnych państwach członkowskich kształtowała się na poziomie od 0,65% do 2,11% przy czym średni poziom wynosił 1,43%, podczas gdy w przypadku krajowych funduszy akcji średni poziom wynagrodzenia za zarządzanie wynosił 2,9% (maksymalna stawka wynagrodzenia stałego wynosiła w 2016 r. – 4,25%).

W przypadku funduszy obligacyjnych średnia stawka opłat bieżących w poszczególnych państwach europejskich kształtowała się na poziomie od 0,26% do 1,10%, przy czym średni poziom w poszczególnych państwach wynosił 0,69%, podczas gdy w przypadku krajowych funduszy obligacji średni poziom wynagrodzenia za zarządzanie wynosił 1,40% (maksymalna stawka wynagrodzenia stałego wynosiła w 2016 r. – 2,50%). Jeśli chodzi natomiast o fundusze pieniężne, średnia stawka opłat bieżących w poszczególnych państwach europejskich kształtowała się na poziomie od 0,10% do 0,48%, przy czym średni poziom w poszczególnych państwach wynosił 0,24%, podczas gdy w przypadku krajowych funduszy pieniężnych średni poziom wynagrodzenia za zarządzanie wynosił 0,83% (maksymalna stawka wynagrodzenia stałego wynosiła w 2016 r. – 1,50%).

Wyższe stawki pobieranych na polskim rynku opłat w porównaniu do innych państw występują również w przypadku państw cechujących się relatywnie niską wartością aktywów funduszy otwartych na tle całego rynku europejskiego, nieprzekraczającą 80 mld euro tj. m.in.: Austria, Belgia, Finlandia, Liechtenstein, Holandia, Estonia, Guernsey, Islandia, Jersey, Litwa, Łotwa, Słowenia). Średnia arytmetyczna opłat bieżących ponoszonych przez fundusze w ww. państwach wynosiła 1,16%. W przypadku funduszy akcji w państwach tych średni poziom opłat bieżących wynosił 1,60%, a w przypadku funduszy obligacji i pieniężnych, odpowiednio 0,75% i 0,28%.

Analizując powyższe dane, stwierdzić należy, iż ponoszone przez inwestorów, w związku z lokowaniem środków w polskich funduszach inwestycyjnych koszty w postaci wynagrodzenia za zarządzanie funduszem kształtują się na poziomie około dwukrotnie wyższym niż w przypadku pozostałych państw europejskich.

Przyjęty w rozporządzeniu poziom docelowego limitu wynagrodzenia stałego za zarządzanie w wysokości 2% średniej wartości aktywów netto w skali roku ustalony został na poziomie niemalże dwukrotnie przekraczającym średni poziom kwot pobieranych aktualnie z aktywów funduszy, które zatrzymywane są przez towarzystwa, co powinno umożliwić towarzystwu prowadzenie działalności zgodnie z przepisami prawa i w interesie uczestników, w tym pokrywanie uzasadnionych kosztów w ramach zachęt, a jednocześnie umożliwić wypracowanie przez towarzystwa zysków. Wprowadzenie maksymalnej wysokości wynagrodzenia stałego TFI nie ogranicza przy tym możliwości pobierania przez towarzystwa wynagrodzenia zmiennego za zarządzanie, tj. wynagrodzenia uzależnionego od wyników osiąganych przez fundusze inwestycyjne. Co więcej, ograniczenie wysokości wynagrodzenia stałego za zarządzanie funduszami może skłaniać towarzystwa do szerszego stosowania wynagrodzenia zmiennego, co należy ocenić pozytywnie, gdyż będzie stanowiło czynnik motywujący towarzystwa do osiągania, zarówno w interesie inwestorów jak i własnym, jak najlepszych wyników.

Warto zauważyć, iż w latach 2011-2016 przychody osiągane przez sektor TFI z tytułu zarządzania funduszami inwestycyjnymi wyniosły 15.257 mln zł, a koszty ogółem poniesione przez sektor TFI wyniosły 13.202 mln zł, natomiast wysokość wyniku finansowego netto sektora wyniosła w okresie 2011-2015 łącznie 2.202 mln zł, przy czym wysokość dywidend wypłaconych przez towarzystwa z zysków netto wyniosła 498,5 mln zł, natomiast plany TFI zakładały przeznaczenie na wypłatę dywidend kwot w łącznej wysokości 528,5 mln zł. Podkreślenia przy tym wymaga, iż średni poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego (ROE) osiąganego przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych w latach 2011-2016 wyniósł 34%, natomiast średni poziom udziału dywidend wypłaconych przez TFI z osiąganych wyników finansowych netto w poszczególnych latach 2011-2015 w stosunku do kapitału własnego TFI kształtował się na poziomie 33%. Towarzystwa zarządzające FIO lub SFIO w 2015 r. osiągnęły wynik finansowy netto w łącznej wysokości 513 mln zł, natomiast w 2016 r. 447 mln zł. Towarzystwa zarządzające FIO lub SFIO przeznaczyły na wypłatę dywidend z zysku osiągniętego w 2015 r. 489 mln. zł, co stanowiło 95,5% wartości wyniku finansowego netto tych podmiotów.

Powyższe dane wskazują na wysoki poziom rentowności prowadzenia działalności w sektorze towarzystw funduszy inwestycyjnych.

Jednocześnie, z danych zawartych w sprawozdaniach kwartalnych przekazywanych do Komisji Nadzoru Finansowego w 2016 r. przez fundusze inwestycyjne otwarte i specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte wynika, iż łączna wartość aktywów FIO i SFIO wynosiła w 2016 r. średnio ok. 131,27 mld zł, zaś wartość pobranego wynagrodzenia za zarządzanie wyniosła 2,11 mld zł. Zdecydowana większość (98,14%) wartości pobranego przez towarzystwa wynagrodzenia za zarządzanie funduszami przypadała na wynagrodzenie stałe. W zależności od towarzystwa, udział wynagrodzenia stałego w łącznej wartości wynagrodzenia za zarządzanie wynosił od 57,42% do 100%, średnio zaś kształtował się na poziomie 96,52%.

W powyższym okresie, łączna wartość wypracowanych przez FIO i SFIO przychodów z lokat oraz zrealizowanego i niezrealizowanego zysku na lokatach, wyniosła ok. 9,47 mld zł. Tym samym towarzystwa pobrały wynagrodzenie za zarządzanie wynoszące ok. 22,33% wypracowanych przez fundusze pożytków w postaci przychodów z lokat oraz zrealizowanego i niezrealizowanego zysku z lokat. Jednocześnie w odniesieniu do różnych towarzystw stosunek pobranego w 2016 r. wynagrodzenia za zarządzanie do wartości przychodów z lokat oraz zrealizowanego i niezrealizowanego zysku na lokatach wynosił od 2,42% do 176,34%, średnio zaś 42,50%. Powyższe oznacza, że w przypadku części funduszy, pobierane wynagrodzenie z tytułu zarządzania przewyższało wysokość wyników inwestycyjnych funduszy i w konsekwencji powodowało, że koszty wynagrodzenia ponoszone przez fundusz przekraczały wartość wyniku osiągniętego przez fundusz i pomimo osiągania pozytywnych wyników inwestycyjnych, po uwzględnieniu wynagrodzenia za zarządzanie funduszem, stopa zwrotu dla uczestnika była ujemna.

Wprowadzenie niniejszym rozporządzeniem rozwiązań w zakresie zasad wynagradzania TFI oraz w konsekwencji oddziałujących również na dystrybutorów jednostek uczestnictwa przyczyni się do zwiększenia poziomu ochrony interesów inwestorów, umożliwiając dokonywanie inwestycji w jednostki uczestnictwa na sprawiedliwych i atrakcyjnych zasadach. Jednocześnie, dzięki reinwestowaniu zaoszczędzonych aktywów, powinno w długoterminowej perspektywie skutkować znaczącą poprawą wyników funduszy inwestycyjnych. Z drugiej strony, zaprojektowane rozwiązania, w tym mechanizmy przejściowe, uwzględniają interes podmiotów zarządzających aktywami oraz dystrybuujących fundusze inwestycyjne, co zapewni możliwość dalszego zrównoważonego rozwoju rynku funduszy inwestycyjnych w Polsce.”.